مطالعه عوامل ارتقا‌دهنده تعاملات اجتماعی کودکان در محیط‌های آموزشی با تأکید بر کارکرد فضای باز مدارس (مورد پژوهی؛ مدارس ابتدایی گرگان)

•   آرشیو : زمستان 1403
•   کد پذیرش : 20046
•   موضوع : سایر شاخه ها
• نویسنده/گان : | حمیدرضا رزمی، مهدی اصغری امیری، محمد اصغری امیری
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : تعاملات اجتماعی به‌ عنوان یکی از عوامل بنیادین در رشد اجتماعی و شناختی کودکان، نقشی بی ‌بدیل در محیط‌‌‌های آموزشی ایفا می‌کند. طراحی بهینه فضاهای آموزشی، به‌ ویژه فضاهای باز مدارس، می‌‌تواند بستری برای تقویت این تعاملات و ارتقای مشارکت فعال دانش ‌آموزان فراهم سازد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌‌های کلیدی تأثیرگذار بر ارتقای تعاملات اجتماعی کودکان در محیط‌های آموزشی، با تأکید بر فضاهای باز مدارس ابتدایی شهر گرگان انجام شده است. این مطالعه، ماهیتی کاربردی داشته و از روش تحقیق پیمایشی و همبستگی بهره برده است. جامعه آماری شامل 300 دانش‌آموز، 50 معلم و 20 مدیر از مدارس ابتدایی شهر گرگان بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ‌ها، پرسشنامه ‌ای استاندارد متشکل از سؤالات مرتبط با تأثیر عوامل مختلف نظیر فضای سبز، فضاهای چند منظوره، فضاهای انعطاف ‌پذیر و به ‌طور کلی فضاهای باز بر تعاملات اجتماعی کودکان بود. تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی، آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه انجام گرفت. یافته‌ها حاکی از آن است که تمامی مؤلفه‌‌‌های مورد بررسی به ‌طور معناداری بر افزایش تعاملات اجتماعی تأثیر دارند. از میان این مؤلفه ‌ها، فضای چند منظوره بیشترین تأثیر را بر تعاملات اجتماعی کودکان داشته و تحلیل رگرسیونی نشان داد که فضای سبز نیز سهم بسزایی در تقویت تعاملات اجتماعی دارد. این پژوهش بر اهمیت طراحی مدبرانه فضاهای باز مدارس به ‌منظور بهبود تعاملات اجتماعی و ارتقای کیفیت آموزشی تأکید می‌کند. از این‌ رو، پیشنهاد می‌‌شود توسعه فضای سبز، تقویت فضاهای چند منظوره و ایجاد محیط‌‌‌های انعطاف‌ پذیر در اولویت مدیران مدارس و سیاست ‌گذاران آموزشی در طراحی محیط‌‌‌های یادگیری قرار گیرد. همچنین، پیشنهاد می‌‌شود پژوهش‌‌های آینده به بررسی تأثیر مداخلات محیطی بر عملکرد تحصیلی و سلامت روان دانش ‌آموزان در بازه‌‌های زمانی بلندمدت پرداخته و رویکردی جامع ‌تر در طراحی محیط‌‌‌های یادگیری اتخاذ کنند.
•   لیست منابع : [1] رزمی، ح. ر، ارمغان، م، (1401). فضای کالبدی به مثابه بستر رشد خلاقیت کودکان؛ رهیافت الگوهای معماری فضاهای آموزشی بر اساس رابطه بین صفات خلاقیت و ایده‌‌های معمارانه، فصلنامه رویکردهای پژوهشی در علوم اجتماعی، دوره: 8، شماره: 30
  [2] لنگ، ج. (1384). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه علیرضا عینی فرد. تهران: دانشگاه تهران.
  [3] احمدی، م. (1396). بررسی تاثیر فضای مدرسه بر تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان. مجله روانشناسی محیطی، 10(2)، 45-58.
  [4] فداعی، م. محمدی ‌فرد، م. (1397). نقش طراحی فضاهای آموزشی در رشد اجتماعی دانش‌آموزان، مجله روانشناسی و علوم تربیتی ایران، 18(3)، 120-134.
  [5] رزمی، ح. ر، غلامی، م، (1400). پاسخگویی محیط فیزیکی جهت رشد و پرورش خلاقیت کودکان؛ راهبردهایی در طراحی معماری فضاهای آموزشی (مطالعه موردی؛ مدارس ابتدایی)، فصلنامه پژوهش‌‌های کاربردی در فنی و مهندسی، دوره: 3، شماره: 21
  [6] علی‌اکبری، م. (1394). تأثیر فضاهای باز مدارس بر تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان ابتدایی. نشریه معماری و شهرسازی، 6(1)، 58-72.
  [7] مصلحی، س. (1398). بررسی تأثیر فضاهای سبز در مدارس بر رفتار اجتماعی دانش‌آموزان، مجله معماری و محیط‌زیست، 11(2)، 85-96.
  [8] مردمی، ک، قمری، ح. (1390). الزامات معماری تاثیرگذار در اجتماع پذیری فضای ایستگاه‌های مترو، دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 2.
  [9] زارعی، ع. (1395). طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد اجتماعی و روانی، مجله مطالعات محیطی و طراحی شهری، 9(4)، 88-102.
  [10] نیکخواه، م. (1392). نقش فضاهای باز در ارتقاء کیفیت روابط اجتماعی دانش‌آموزان. مجله تحقیقات روانشناسی، 17(3)، 56-68.
  [11] محمدی، ن. (1396). مطالعه تأثیر محیط‌های آموزشی بر تعاملات اجتماعی و روان‌شناسی کودکان، نشریه روانشناسی اجتماعی، 21(1)، 92-104.
  [12] کریمی، ش. شریفیان، ف. (1393). تأثیر طراحی فضاهای آموزشی بر روابط اجتماعی کودکان، مجله علوم تربیتی ایران، 14(2)، 50-62.
  [13] Sharifian S. A., 2014. People-oriented design approach of Bojnurd city hall. Master Thesis in Architecture. Islamic Azad University, Faculty of Architecture, pp 53-65.
  [14] Hamze Nejad, M., et al., 2019. Investigating the socialization and quality of behavioral camps in intrauniversity parks (Case study: Iran University of Science and Technology Park). Quarterly Journal of Aramanshahr, Journal of Architecture and Urban Planning, vol 11(25), pp. 46-55.
  [15] رضوی، ع. (1394). نقش مدارس نوآورانه در بهبود تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان، مجله جامعه ‌شناسی اجتماعی، 23(3)، 75-88
  [16] شریفی، م. عابدی، ن. (1397). نقش تعاملات اجتماعی کودکان در فضای آموزشی و تأثیر آن بر یادگیری، نشریه آموزشی و تربیتی، 19(4)، 42-56.
  [17] Barker, R. G., & Wright, H. F. (1955). Behavioral environments and human behavior. Psychological Review, 62(1), 32-58.
  [18] Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
  [19] Gifford, R. (2013). Environmental psychology: Principles and practice (4th ed.). Optimal Books.
  [20] Naylor, L. W., & Cowie, H. (1999). The effect of school playground design on the social behavior of children. Environment and Behavior, 31(6), 758-773.
  [21] Jacobs, J. (1961). The death and life of great American cities. Random House.
•   کلمات کلیدی به فارسی : تعاملات اجتماعی، فضای باز مدارس، طراحی فضاهای آموزشی، مدارس ابتدایی، گرگان.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : Social interactions, as one of the fundamental factors in the social and cognitive development of children, play an essential role in educational environments. Optimally designed educational spaces, especially outdoor spaces in schools, can provide a platform for strengthening these interactions and promoting active participation among students. The present research aims to identify and evaluate the key components influencing the enhancement of social interactions among children in educational environments, with a focus on the outdoor spaces of primary schools in Gorgan. This study is applied in nature and employs a survey-based correlational research method. The statistical population included 300 students, 50 teachers, and 20 principals from primary schools in Gorgan, selected through random sampling. The data collection tool was a standardized questionnaire consisting of questions related to the impact of various factors such as green spaces, multifunctional spaces, flexible spaces, and generally outdoor spaces on children's social interactions. Data analysis was carried out using descriptive statistics, Pearson's correlation test, and multiple linear regression. The findings indicate that all the components studied significantly impact the increase of social interactions. Among these components, multifunctional spaces had the most significant effect on social interactions, and regression analysis revealed that green spaces also play a significant role in enhancing social interactions. This research emphasizes the importance of thoughtful design of school outdoor spaces to improve social interactions and enhance educational quality. Therefore, it is recommended that the development of green spaces, strengthening multifunctional spaces, and creating flexible environments should be prioritized by school administrators and educational policymakers in the design of learning environments. Additionally, it is suggested that future research should investigate the impact of environmental interventions on academic performance and mental health of students over long-term periods and adopt a more comprehensive approach in the design of learning environments.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : Social interactions, open school spaces, educational space design, primary schools, Gorgan
•  صفحات : 1-18
•   دانلود فایل ( 893.50 KB )