مطالعه تأثیر عوامل روانشناسی محیطی بر فضاهای آموزشی و فرآیند یادگیری دانش‌آموزان (مورد پژوهی؛ مدارس شهرستان گرگان)

•   آرشیو : پاییز 1403
•   کد پذیرش : 20045
•   موضوع : سایر شاخه ها
• نویسنده/گان : | حمیدرضا رزمی، صامیه مرادی، روناک گودرزی
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : روانشناسی محیطی به بررسی رابطه بین ویژگی ‌های فیزیکی محیط و رفتار انسان ‌ها می ‌پردازد. در زمینه فضاهای آموزشی، عوامل محیطی مختلف می ‌توانند تأثیرات عمیقی بر توانایی ‌های یادگیری، توجه، و رفاه روانی دانش ‌آموزان داشته باشند. از جمله این عوامل می‌توان به نور، رنگ، آکوستیک، تهویه، و چیدمان فضا اشاره کرد که هرکدام به نوبه خود می ‌توانند بر عملکرد شناختی و اجتماعی دانش‌آموزان تأثیر بگذارند. این پژوهش به تحلیل و بررسی این مؤلفه ‌ها در فضاهای آموزشی می ‌پردازد و به دنبال کشف شیوه‌ های بهینه طراحی فضاهایی است که موجب تسهیل و ارتقای فرآیند یادگیری می‌شوند. هدف اصلی تحقیق شناسایی ارتباط بین ویژگی‌های محیط فیزیکی مدارس (مانند نور، تهویه، طراحی رنگ‌ها و فضای بیرونی) و فرآیند یادگیری دانش‌آموزان است. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌ای استاندارد که شامل 10 سؤال در پنج بخش اصلی طراحی شده بود، استفاده شد. جامعه آماری تحقیق، دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و متوسطه اول و دوم شهرستان گرگان بودند که از میان آن ‌ها 300 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. پرسشنامه از روایی محتوایی و سازه‌ای برخوردار بوده و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (0.83) تأیید شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون t مستقل، تحلیل واریانس ANOVA و رگرسیون چندگانه) انجام گرفت. یافته‌ها نشان داد که نور طبیعی، تهویه مناسب و طراحی رنگ‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر تمرکز و انگیزه یادگیری دارند. همچنین فضای بیرونی مدرسه نقش مهمی در آرامش ذهنی و تعامل دانش‌آموزان ایفا می‌کند. نتایج تحقیق می‌تواند به مدیران مدارس و سیاست‌گذاران آموزشی در طراحی محیط‌های یادگیری مؤثرتر کمک کند. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده، تأثیر مداخلات محیطی بر عملکرد تحصیلی و سلامت روان دانش‌آموزان در بازه‌ های زمانی بلندمدت مورد بررسی قرار گیرد.
•   لیست منابع : [1] وزارت آموزش و پرورش. 1400. استانداردهای طراحی مدارس. تهران: انتشارات آموزشی.
  [2] محمدی، م.، و همکاران. 1399. تأثیر محیط‌های آموزشی بر انگیزه و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران. پژوهش‌های روان‌شناسی آموزشی، جلد 21، شماره 3، صفحات 119-128.
  [3] کامیابی، س.، و همکاران. 1398. تحلیل تأثیر فضای فیزیکی مدارس بر سلامت روانی دانش‌آموزان در ایران. مجله مطالعات آموزشی، جلد 18، شماره 4، صفحات 78-85.
  [4] Brown, T., & Smith, J. (2019). Environmental Psychology in Schools. Journal of Educational Design, 45(3), 215-230.
  [5] Clark, H. (2002). Building Education: The Role of Physical Space in Enhancing Learning. UNESCO Publishing.
  [6] Shamaki, B. (2015). Impact of Learning Environment on Academic Performance of Secondary School Students in Nigeria. Journal of Education and Practice, 6(7), 84-91.
  [7] Gilavand, A. (2016). The Impact of Environmental Factors on Academic Achievement in Schools: A Study of Light, Color, and Open Spaces. International Journal of Educational Management, 30(6), 1151-1162.
  [8] زاهدی، ف، و همکاران. (۱۴۰۰). تأثیر طراحی فضاهای آموزشی بر خلاقیت و یادگیری دانش‌آموزان، پژوهش‌های آموزش و پرورش، ۲۲(1)، ۵۳-۶۰.
  [9] حسینی، ح.، و همکاران. (۱۳۹۸). تأثیر فضای فیزیکی مدارس بر انگیزه و یادگیری دانش‌آموزان در ایران، مطالعات روان ‌شناسی مدرسه، ۱۴(2)، ۱۱۱-۱۱۸.
  [10] علی‌اکبری، م، و همکاران. (۱۴۰۰). طراحی محیطی مدارس و تأثیر آن بر موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان در ایران، مجله تحقیقات معماری، ۲۸(3)، ۹۵-۱۰۴.
  [11] کاشفی، ن، و همکاران. (۱۳۹۹). تأثیر عوامل محیطی مانند تهویه، دما و نور بر یادگیری دانش‌آموزان در مدارس ایران، مطالعات معماری و محیط، ۳۳(2)، ۷۲-۷۹.
  [12] Eimuhi, R., & Ogedegbe, P. (2016). Environmental Factors and Their Influence on Educational Processes in Nigerian Primary and Secondary Schools. International Journal of Education and Social Science, 8(3), 122-130.
  [13] Barrett, P., Zhang, Y., Moffat, J., & Kobbacy, K. (2015). The Impact of Classroom Design on Pupils' Learning: Final Results of a Holistic, Multi-level Analysis. Building and Environment, 89, 118-133.
  [14] Higgins, S., Hall, E., & Wall, K. (2015). The Impact of School Environments on Student Motivation and Engagement. Learning Environments Research, 18(2), 197-212.
  [15] Shen, C., & Hsu, H. (2020). The Impact of Physical Learning Environments on Students' Learning and Well-Being in Taiwan Schools. Journal of Environmental Psychology, 67, 101-111.
  [16] محمدی، ف، حسین‌پور، م، و نیکوکار، م. (۱۳۹۹). بررسی تأثیر محیط‌های آموزشی بر انگیزه و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، فصلنامه روانشناسی و تعلیم و تربیت، ۶(3)، ۴۵-۵۲.
  [17] حسینی، س.، احمدی، ر.، و محمدی، ن. (۱۳۹۸). تأثیر طراحی محیط فیزیکی مدرسه بر یادگیری دانش‌آموزان، مجله روانشناسی تربیتی، ۱۹(2)، ۷۷-۸۵.
  [18] Liu, H., & Liu, J. (2021). Impact of Classroom Design on Social Interaction and Academic Achievement in Chinese Schools. Asian Journal of Education, 42(5), 425-438.
  [19] Barrett, P., Zhang, Y., Moffat, J., & Kobbacy, K. (2015). A holistic, multi-level analysis identifying the impact of classroom design on pupils' learning. Building and Environment, 89, 118-133. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2015.02.013
  [20] Brown, S., & Smith, H. (2019). Environmental influences on classroom learning: How design elements can enhance academic performance. Journal of Educational Psychology, 111(4), 667-679. https://doi.org/10.1037/edu0000301
  [21] Eimuhi, E., & Ogedegbe, M. (2016). Impact of school environment on academic performance of students in Nigeria. International Journal of Educational Administration and Policy Studies, 8(5), 61-67. https://doi.org/10.5897/IJEAPS2015.0390
  [22] Gifford, R. (2013). Environmental psychology: Principles and practice. 4th ed. Ottawa, Canada: Optimal Books.
  [23] کاشفی، ج.، رضوی، س.، و صالحی، م. (۱۳۹۹). تأثیر تهویه و نورپردازی مناسب بر بهبود عملکرد تحصیلی در مدارس، پژوهش ‌های آموزشی، ۱۴(4)، ۱۰۲-۱۱۲.
  [24] محمدی، م.، و همکاران. (۱۳۹۹). تأثیر عوامل محیطی بر انگیزه و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، مجله روانشناسی و علوم تربیتی.
  [25] کامیابی، س.، و همکاران. (۱۳۹۸). تأثیر محیط فیزیکی مدارس بر سلامت روانی دانش‌آموزان، مجله روانشناسی کاربردی.
  [26] Gilavand, A. (2016). The impact of environmental factors on academic performance of students in schools. International Journal of Educational Management, 30(5), 650-660. https://doi.org/10.1108/IJEM-01-2016-0029
  [27] Higgins, S., Hall, E., Wall, K., & Woolner, P. (2015). The impact of school environments: A literature review. Building Research & Information, 43(4), 515-528. https://doi.org/10.1080/09613218.2015.1023056
  [28] Kamyabi, M., & Hashemzadeh, A. (2019). The influence of school environments on students’ mental health and academic performance in Iran. Journal of Educational Psychology Studies, 25(2), 88-95. https://doi.org/10.1037/edu0000214
  [29] Liu, X., & Liu, H. (2021). The effect of flexible classroom design on student learning and social interactions: Evidence from Chinese schools. Learning Environments Research, 24(1), 13-28. https://doi.org/10.1007/s10984-020-09276-9
  [30] Shen, L., & Hsu, C. (2020). Effects of natural lighting and open-space design on student concentration and fatigue in Taiwan schools. Educational Psychology Review, 32(1), 85-101. https://doi.org/10.1007/s10648-019-09418-5
  [31] Zadeh, R., Kharazmi, R., & Mohtashami, R. (2021). Impact of classroom design on creativity and learning: Evidence from Iranian schools. Creativity Research Journal, 33(2), 168-176. https://doi.org/10.1080/10400419.2021.1885463
  [32] Barrett, P., et al. (2015). The impact of classroom design on learning outcomes. Building and Environment.
  [33] Anderson, P., & Tushman, M. L. (2001). Organizational culture and innovation. Administrative Science Quarterly, 46(3), 318-330.
  [34] Barrett, P., Zhang, Y., Moffat, J., & Kobbacy, K. (2015). A holistic, multi-level analysis of the impact of classrooms on learning in schools. Environment and Behavior, 47(6), 749-772.
  [35] Barton, J., & Pretty, J. (2010). What is the best dose of nature and green exercise for improving mental health? Environmental Science & Technology, 44(10), 3947-3955.
  [36] Gray, R. (2013). The influence of physical classroom environment on the learning process. Journal of Environmental Psychology, 35, 7-17.
  [37] Jensen, E. (2005). Teaching with the Brain in Mind. Association for Supervision and Curriculum Development.
•   کلمات کلیدی به فارسی : روانشناسی محیطی، مدارس، یادگیری، طراحی محیطی، دانش‌آموزان.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : Environmental psychology examines the relationship between the physical characteristics of the environment and human behavior. In the context of educational spaces, various environmental factors can have profound effects on students' learning abilities, attention, and psychological well-being. These factors include lighting, color, acoustics, ventilation, and spatial layout, each of which can influence students' cognitive and social performance. This research analyzes and examines these components in educational spaces, aiming to discover optimal design methods that facilitate and enhance the learning process. The main objective of the study is to identify the relationship between the physical features of school environments (such as lighting, ventilation, color design, and outdoor spaces) and the learning process of students. To collect data, a standard questionnaire consisting of 10 questions divided into five main sections was used. The study's statistical population included primary and secondary school students from the city of Gorgan, from which 300 individuals were randomly selected using cluster sampling. The questionnaire demonstrated content and construct validity, and its reliability was confirmed with a Cronbach's alpha coefficient of 0.83. Data analysis was conducted using descriptive statistics (mean and standard deviation) and inferential statistics (independent t-test, ANOVA, and multiple regression). The findings revealed that natural light, proper ventilation, and color design significantly affect students' focus and learning motivation. Additionally, the school's outdoor space plays a crucial role in mental relaxation and student interaction. The results of this study can assist school administrators and educational policymakers in designing more effective learning environments. It is recommended that future research examine the impact of environmental interventions on students' academic performance and mental health over longer time periods.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : Environmental Psychology, Schools, Learning, Environmental Design, Students
•  صفحات : 57-77
•   دانلود فایل ( 584.21 KB )